اصطلاحات رایج در حمل و نقل دریایی

خطوط کشتیرانی LINER، به شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که، دارای کشتی، و برنامه‌ی منظم حمل هستند، و میان بنادر معینی، تردد دارند. در خطوط منظم، کشتی، دریک مسیر معین، و با برنامه‌ی زمانی از پیش تعیین‌شده، کالا یا مسافر، حمل می‌کند.
مهم‌ترین بخش سازمانی در این شرکت‌ ها، «اداره‌ی خط» است، که درواقع، مسولیت عملیات و سودآوری خط، همین‌طور، برنامه‌ی تردد کشتی‌ ها، اداره‌ی نماینده‌گی‌ ها، یا شعب خارج از کشور، و وظایفی مشابه را، برعهده دارد.

اداره‌ی یک خط، وظیفه و کار دشواری است، و مستلزم تبادل انبوهی از اطلاعات، و تهیه‌ی اسناد حمل، برای صدها محموله، در هر سفر است. خطوط منظم کشتی‌رانی، حمل‌کننده عمومی (Common carrier)، به‌حساب می‌آیند، و ممکن است، عضو یک کنفرانس، یا اتحادیه‌ی کشتیرانی باشند. خط کشتیرانی، برنامه‌ی زمانی خود را، آگهی می‌کند، و به‌طور معمول، هر کالای مناسبی را، به‌شرط داشتن فضای خالی، قبول می‌کند. در خطوط منظم باری، بیش‌تر، کشتی‌ های رو-رو (RO-RO)، کانتینربر (Container carrier)، و کالای عمومی (General cargo)، فعال هستند.

 

  • بنادر مبدا، بین سفر، و مقصد، از قبل مشخص شده است.
  • برنامه‌ی سفر، زمان ورود و خروج، به، یا از بنادر، پیشاپیش، پیش‌بینی، و به عموم، اطلاع داده می‌شود.
  • در خطوط منظم، تمام فضای بارگیری، به یک صاحب کالا، اختصاص نمی‌یابد، بلکه کالاهای متفاوت، متعلق به صاحبان مختلف، فضای انبارهای کشتی را، پر می‌کند.
  • در یک مسیر، اغلب، چند کشتی، از یک شرکت، فعال هستند، و یکی پس از دیگری، با فواصل زمانی مشخص، بنادر موردنظر را، تحت پوشش قرار می‌دهند.
  • کشتی‌ های خطوط، در بنادر تحت پوشش، هر دو عمل تخلیه و بارگیری را، انجام می‌دهند.
  • هزینه‌های جاری خطوط کشتیرانی، به‌مراتب، بیش‌تر از کشتی‌ های اجاره‌ی سفری و زمانی است. خطوط کشتیرانی بزرگ، به‌منظور کاهش هزینه‌ها، سعی می‌کنند تا، تعداد بنادر تحت پوشش خود را، کاهش دهند.
  • گردانند‌گان خطوط کشتیرانی منظم، ممکن است صاحب یا اجاره‌کننده‌ی کشتی، از صاحبان دیگر، یا خریدار فضای بارگیری، بر روی کشتی‌های خطوط دیگر، باشند.
  • مشتریان خطوط کشتیرانی، فرستنده‌گان کالا (shippers) هستند.
  • فرستندگان کالا (shippers)، ممکن است بارفرابر (Freight forwarder)، حمل‌کنندگان بدون کشتی (NVOC)، یا صاحب کالا باشند. درمقابل کشتی ‌های دارای برنامه‌ی منظم (LINER)، کشتی‌های گذری TRAMP، هستند، که برنامه‌ی منظمی ندارند، و بین بنادر مشخص، رفت ‌و آمد نمی‌کنند. از این کشتی ‌ها، بیشتر درحالت اجاره، یا اجاره‌ی دربست (CHARTER)، استفاده می‌شود.

 

۱ـ حمل‌کننده (Carrier) به‌کسی گفته می‌شود که در قبال دریافت کرایه‌ی حمل، کالا یا مسافر را، از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر، حمل کند وب ه دو دسته تقسیم می شود.
الف) حمل‌کننده‌ی عمومی Common carrier
ب) و حمل‌کننده‌ی خصوصی Private carrier

۲ـ حمل‌کننده‌ی عمومی (Common carrier) در مسیرهای تحت پوشش خود، آگهی می‌دهد، و کالای هر مشتری را، که حاضر به خرید خدمات او باشد، حمل می‌کند. حمل‌کننده‌ی عمومی، مسولیت کالا را، از زمان تحویل‌گیری، تا تحویل‌دهی، به‌عهده می‌گیرد. حمل‌کننده‌گان بدون کشتی (NVOC)، حمل‌کننده‌ی عمومی هستند.

۳ـ حمل‌کننده‌گان بدون کشتی یا Non vessel owning carriers خدمات کشتی‌رانی را، بدون داشتن کشتی ملکی، ارایه می‌دهند. بدین شکل که، به‌عنوان فرستنده‌ ی کالا، قسمتی از فضای کشتی را، از یک خط کشتی‌رانی می‌خرند، سپس، به‌عنوان حمل‌کننده، می‌فروشند.

حمل‌کننده‌گان بدون کشتی، بارنامه‌ی مجزایی، ازطرف شرکت خود، برای مشتری (shipper) ، صادر می‌کنند.(NVOC)، از دید مشتری، حمل‌کننده (Carrier)، و از دید صاحب کشتی، فرستنده‌ی کالا (shipper)، می‌باشد.

۴ـ حمل‌کننده‌ی خصوصی Private carrier حمل‌کننده‌ای است که با مشتری خود، وارد قرارداد خاصی می‌شود، و ممکن است خود را، از پاره‌ای از مسولیت‌ها، مبرا سازد. به‌عنوان مثال، مالکی که کشتی خود را، به شخصی، اجاره‌ی سفری می‌دهد، و در قرارداد، خود را از برخی مسولیت‌ها مبرا ‌می‌کند، حمل‌کننده‌ی خصوصی می‌باشد.

۵ـ فرستنده‌ی کالا shipper به شخصی گفته می‌شود که، کالا را برای خود، یا از جانب شخص دیگری، به‌منظور حمل دریایی، ارسال می‌کند.

۶ـ بارفرابر Freight forwarder یک واسطه، در زنجیره‌ی خطوط حمل ‌و نقل است که، ترتیب حمل کالای شخص دیگری را می‌دهد. خدمات بار فرابران، می‌تواند بسیار متنوع، و شامل موارد زیر باشد:

  • ارایه‌ی مشاوره، در مورد مسیر، و روش حمل،
  •  رزرو فضا، بر روی کشتی یک حمل‌کننده،
  • پرداخت کرایه‌ی حمل،
  • تهیه‌ی اسناد گمرکی،
  • ترخیص کالا،
  • بسته‌بندی،
  • انبارداری،
  • بیمه‌ی ترانزیت،
  • حمل کالا،
  • دسته‌بندی و باربندی کانتینر،

 

بنابر آن‌چه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت که، بارفرابران Freight forwarder، درحقیقت، NVOC هستند.

۷ـ گیرنده‌ی کالا Consignee شخصی است که کالا، برای او ارسال می‌شود. گیرنده‌ی کالا، می‌تواند خریدار، کارگزار، یا نماینده‌ی خریدار باشد.

۸ـ دریافت‌کننده Receiver کسی است که در بندر تخلیه، کالا را از حمل‌کننده‌ی دریایی، تحویل می‌گیرد. برخی از صاحبان کالا، این کار را، خود به‌ عهده می‌گیرند، و برخی دیگر، یک بارفرابر را، به این کار می‌گمارند.

۹ـ Notify party در قالب بارنامه‌های دریایی، یافت می‌شود، و منظور از آن، کسی است که باید توسط حمل‌کننده‌ی دریایی، از زمان ورود کشتی، مطلع شود، تا ترتیب دریافت کالا را، بدهد. این شخص، می‌تواند گیرنده، یا دریافت‌کننده‌ی کالا باشد.

۱۰ـ ICD یک ترمینال کانتینری، درون سرزمینی است که، به‌غیر از اسکله و دریا، تمام امکانات یک ترمینال بندری، از قبیل گمرک، محوطه‌ی کانتینری، و مکانی برای باربندی کانتینرها را؛ دارد. به آن، بندر خشک هم، می‌گویند.

۱۱ـ LCL به کانتینری گفته می‌شود که، کالاهای چند صاحب کالا، درآن تجمیع شده است.

۱۲ـ FCL به کانتینری گفته می‌شود که، فقط حاوی کالای یک صاحب کالا باشد.

۱۳ـ CFS مکانی است در بندر کانتینری، که در آن، کالای عمومی، درون کانتینر، باربندی، یا از آن تخلیه می‌شود. به‌طور طبیعی، در CFS، امکانات انبارداری، و جابه‌جایی کالای عمومی نیز، می‌باید وجود داشته باشد.

۱۴ـ IMS سیستم مدیریت اطلاعات

۱۵ـ B/L بارنامه

۱ـ FULL CONTAINER LOAD – FCL یک کانتینر پر این اصطلاح را نباید خیلی ساده تلقی کرد. اغلب، منظور از FCL، وقتی است که فرستنده‌ی کالا، به اندازه‌ی یک کانتینر کامل، کالای قابل حمل دارد. دراین حالت، یک کانتینر (بارگنج)، از خط کشتیرانی گرفته، آن‌را با کالای خود پرکرده، و برای حمل، در اختیار شرکت کشتیرانی می‌گذارد.
حتا در مواقعی که کانتینر پر نشده باشد، منوط به این که فقط حاوی بار یک فرستنده باشد، «کانتینر پر» یا FCL، تلقی می‌شود. از لحاظ حمل‌کننده، هرگاه کانتینر، توسط فرستنده‌ ی کالا، بارگیری و بارچینی شده باشد، نه توسط حمل‌کننده، یا پیمان‌کاران او، FCL نامیده می‌شود. دراین حالت، از نظر او، تفاوتی نمی‌کند که نصف، یا ربع چنین کانتینری پر شده باشد، یا تمام آن.
به‌همین دلیل است که در بارنامه‌های صادره، برای FCL، جمله‌ی «توسط فرستنده بارچینی و بارشماری شده است» SHIPPER’S LOAD, STOWED AND COUNT، درج می‌گردد. این جمله، دارای اهمیت و توجه است. جالب آن‌که، در مواقعی نیز، که یک کانتینر، با چند محموله، و متعلق به چند مشتری، اما توسط خودشان، بارگیری می‌شود، از نظر حمل‌کننده، (نه بارفرابر)، بازهم FCL محسوب می‌شود. از لحاظ مقام‌های بندر نیز، چنین کانتینری، که به‌صورت پر وارد محوطه‌ی بندر گردیده، و آماده‌ی بارگیری است، FCL به‌حساب می‌آید.

۲- ـLESS THAN A CONTAINER LOAD – LCL کم‌تر از یک کانتنیر به حالتی گفته می‌شود که بارچینی، یا به‌اصطلاح، پرسازی کانتینر، توسط حمل‌کننده انجام می‌گیرد. صرف‌نظر از این‌که مقدار کالا، کم‌تر، یا برابر ظرفیت یک کانتینر بوده باشد، یا این‌که در کانتینر، کالای دیگری، به‌طور مشترک، بارگیری شده باشد.
حتا درصورتی‌که حمل‌کننده، قیمت یک کانتینر را، به‌حساب مشتری بگذارد، ولی خود، آن را بارچینی و بارگیری کرده باشد، بازهم، گویی LCL تلقی می‌گردد. همین امر است که اغلب، سبب سردرگمی، نسبت به این اصطلاح یا عبارت، می‌شود. موضوع، از نظر حمل‌کننده، از آن جهت دارای اهمیت و تفاوت است که، مسولیت او، نسبت به LCL، به‌مراتب بیش‌تر است، زیرا به‌علت تقبل مسولیت بارگیری کالا در کانتینر، به‌هنگام تحویل آن نیز، مسول خسارت احتمالی، خواهد بود.

۳ـ CONTAINER YARD – CY محوطه کانتینری، منظور، فضا یا محوطه‌ای در داخل پایانه یا بندر، برای استقرار کانتینرها است، تا حسب مورد، به کشتی بارگیری شوند، یا روانه‌ی مقصدهای داخلی گردند. درچنین محل یا محوطه‌ای است که حمل‌کننده، یا نماینده‌ی او، کانتینر را از صادرکننده تحویل می‌گیرد، یا برعکس، بعد از تخلیه‌ی از کشتی، آن‌را به وارد‌کننده، تحویل می‌دهند. این عبارت، در اعتبارات اسنادی نیز، کاربرد دارد، و به این معنا است که، مسولیت حمل، یا تحویل و تحول کانتینر، در این محل، پایان می‌پذیرد. به‌عنوان مثال، در کانتینر سنگاپور، یا کانتینرسرای بندر CY PORT…

۴ـ CONTAINER FREICHT STATION – CFS انبار یا ایستگاه کانتینرها، این مکان درواقع، ناظر بر انباری است که در آن‌جا، محموله‌های متفرقه‌ی LCL ، به حمل‌کننده تحویل شده، تا برای صادرات، درداخل کانتینر جا گرفته، یا جهت تحویل به واردکننده، از کانتینر تخلیه می‌شود.
در بارنامه‌ی مربوط به محموله ‌های کم‌تر از یک کانتینر، یا LCL، عبارت CFS درج می‌گردد، و حاکی از آن است که کالا، در چنین محل یا انباری، جهت بارچینی در کانتینر ، از فرستنده، تحویل گرفته شده، یا پس از بازکردن کانتینر ، و تفکیک محموله ‌های آن، به گیرنده، تحویل می‌گردد.

علاوه بر موارد فوق، حالت‌های زیر نیز، باید مورد توجه قرار گیرد:

۵ـ FCL/LCL برای مواقعی که فرستنده، محموله‌هایی را برای تحویل، به چند گیرنده، در یک کشور مقصد، در یک کانتینر، بارگیری نموده، و در مقصد، آن‌ها را تفکیک، و به گیرنده‌های مختلف، تحویل می‌دهد. یعنی یک کانتینر پر درمقصد، به چند محموله‌ی کم‌تر از یک کانتینر، تبدیل می‌شود.

۶ـ LCL/FCL وقتی است که محموله‌های چند فرستنده، در ایستگاه بارگیری و بارچینی، جمع‌آوری شده، پس از بارگیری، در یک کانتینر ، برای یک نفر، گیرنده‌ی واحد، ارسال می‌گردد.

۷ـ FCL/FCL کل محموله‌ی یک کانتینر است، که از جانب یک فرستنده، برای یک گیرنده، ارسال می‌گردد، و می‌تواند به‌صورت DOOR TO DOOR حمل شود.

۸ـ BREAK BULK کالای بسته شماره، به‌صورت پاندل، یا نگله‌های متفاوت

۹ـ CURRENCY ADJUSTMENT FACTOR – CAF ضریب تعدیل نرخ ارز، که به‌صورت درصدی، برای تبدیل اسعار مختلف به دلار، به‌کار می‌رود، و به کرایه‌ی حمل، اضافه می‌شود.

۱۰ـ FIO – FREE IN AND OUT به این معنا است که مشتری، بازرگان، یا فرستنده‌ی محموله، می‌باید علاوه بر کرایه‌ی حمل، هزینه‌های بارگیری در مبدا، و تخلیه در مقصد، را نیز، به‌عهده بگیرد. در قراردادهای اجاره‌ی دربست CHARTER PARTY، که مالک کشتی، با شرایط و عملیات تخلیه و بارگیری در بنادر، آشنایی ندارد، یا مایل نیست خود این عملیات را تقبل نماید، یا در مواقع دوبه‌کاری، که مالک دوبه، نمی‌خواهد درگیر مسایل تهیه‌ی جرثقیل، برای بارگیری، یا تخلیه‌ی کالا گردد، از این عبارت FIO، استفاده می‌شود. در بعضی کشورها، مثل اندونزی، رسم است که در بارنامه‌هایی که مقصد آن‌ها، یکی از بنادر این کشور باشد، اصطلاح FREE OUT، به‌کار می‌رود، و به این معنا است که گیرنده‌ی کالا، موظف است، هزینه‌ی تخلیه‌ی کالا را، در بندر مقصد، پرداخت نماید.

۱۱ـ TRANSHIPMEMT تغییر وسیله‌ی حمل، یا ترابری، این واژه، به‌طور معمول، به معنای تعویض کشتی، در یک بندر میان‌راهی است، و اغلب، موجب ابهام و دردسر می‌شود. بنابراین، ضروری است که در این‌گونه موارد، نخست، اصطلاح مزبور، در متن بارنامه قید شود، تا مانعی برای ادامه‌ی مسیر محموله پیش نیابد. دوم این‌که، طرفی که باید هزینه‌ی این کار را تامین نماید، اعم از این‌که متصدی حمل، خط کشتی‌رانی، یا فرستنده باشد، معلوم گردد. درمواقعی‌که، بارنامه‌ی TBL، توسط خط کشتی‌رانی صادر می‌شود، نماینده‌گی خط، باید ترتیب ترانسشیپ را بدهد. چنان‌چه، TBL، توسط متصدی‌حمل NVOCC، یا بارفرابر (فورواردر)، صادرشده باشد، کارگزار او، باید این امر را برعهده گرفته، و ترتیب انتقال کالا، از یک خط، یا کشتی را، به خط، یا کشتی دیگر داده، هماهنگی‌های لازم را، به‌عمل آورده، و اطمینان حاصل نماید که مقام‌های بندری، مخالفتی با این تغییر وسیله‌ی حمل، به‌عمل نخواهند آورد.

۱۲ـ – CSP CONTAINER SERVICE PORT به بندری گفته می‌شود که عملیات حمل کانتینرهای پر، یا نیمه‌پر (LCL و FCL)، در آن‌جا انجام می‌شود.

۱۳ـ CONTAINER SERVICE TARIFF – CST به تعرفه خدمات کانتینری گفته می شود.

۱۴ـ CT – B/L COMBINED TRANSPORT B/L به بارنامه‌ی حمل مرکب گفته می شود.

۱۵ـ FEEDER SERVICE خدمات مکمل حمل، از یک مبدا داخلی، یا بندر فرعی، به بندرگاه اصلی، و محل استقرار کشتی خط، یا از خطوط فرعی، به خط اصلی.

۱۶ـ MERCHANT HAULAGE – MH وقتی است که مشتری، مایل است خود، حمل داخلی را تقبل نماید. کانتینر اختصاص ‌یافته را، از محوطه‌ی کانتینری (CY) کشتی‌رانی، تحویل گرفته، پس از پرکردن آن، با محموله‌ی خود، آن‌را به همان محل، و به هزینه‌ی خود، بازمی‌گرداند. این حالت، تابع یک فرصت زمانی، و تعرفه‌ی خدمات کانتینری است، که توسط خط کشتیرانی، تعیین می‌شود.

۱۷ـ STANDARD INT’L TRADE CLASSIFICATION – SITC در این استاندارد، طبقه‌بندی کالا، حسب معیارهای سازمان ملل، در مبادلات بین‌المللی، به‌منظور مقایسه‌ و تحلیل اقتصادی کالاهای مبادله‌ شده، برحسب طبقه ‌ها، معین و تعریف شده است.

۱۸ـ SLOT جایگاه یا اشکاف به معنای جای معین، برای قرارگرفتن یک کانتینر، در کشتی است.

۱۹ـ STRIP خالی‌کردن، یا بیرون‌آوردن کالا، از کانتینر، یا به‌اصطلاح، لخت‌کردن کانتینر
۲۰ـ STUFF پرکردن، یا بارگیری کالا، در کانتینر

۲۱ـ TANDUM استفاده‌ی هم‌زمان، از نیروی کشش دو جرثقیل، برای برداشتن کانتینر، یا نگله‌های سنگین، و افزایش قدرت برداشت محموله.

۲۲ـ TCSP – THROUGH CONTAINER SERVICE PORT بندر چند منظوره‌ی کانتینری در این نوع از بنادر، سرویس‌های FCL و LCL ، به‌صورت مختلف انجام می‌گیردف و دارای محوطه‌ی کانتینری (CY)، و ایستگاه بارچینی کانتینر (CENTER FREIGHTSTATION) هستند.

۲۳ـ TEU – TWENTY FOOT EQUIVALENT UNIT معادل واحد ۲۰ فوتی معیار احتساب کانتینر، اعم از ۲۰ یا ۴۰ فوت. در این شیوه‌ی محاسبه، براساس و معیار کانتینر ۲۰ فوت، محاسبه انجام می‌شود. به‌عنوان مثال، یک کانتینر ۴۰ فوت، برابر TEU ×۲ محاسبه می‌شود.

۲۴ـ THC – TERMINAL HANDLING CHARGES هزینه‌های جابه‌جایی در پایانه منظور از ترمینال، یا پایانه، کل مجموعه ‌ای است که، محل استقرار، جابه‌جایی، نگه ‌داری، و بالاخره، تخلیه، یا بارگیری کانتینرها، در محوطه‌ی یک بندر است.

۲۵ـ TRANSFER CHARGES هزینه‌ های انتقال به معنای هزینه ‌های بارگیری، یا تخلیه‌ی کانتینر خالی، و پر، در مواردی است که، مشتری، خود حمل کانتینر، از محوطه‌ی کانتینری بندر، یا خط را، به انبار خویش، و بازگرداندن آن، به محل اولیه، برعهده دارد، و آن‌را، جداگانه پرداخت می‌نماید.

۲۶ـ U.N. NUMBER منظور، عددی است که توسط سازمان ملل متحد، برای طبقه‌بندی کالاهای خطرناک، در کتاب‌های IMO، اختصاص داده شده است.

کانتینر از لحاظ مالکیت، به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:

الف) SHIPPER’S OWNED CNTR – SOC یا کانتینرهای متعلق به فرستنده
ب) CARRIER’S OWNED CNTR – COC یا کانتینرهای متعلق به حمل‌کننده

بالا